Το κάστρο της Χώρας της Σαμοθράκης έχει πλούσια ιστορία. Χτίστηκε από τον Γενοβέζο ηγεμόνα Παλαμήδη Γατελούζο μεταξύ 1431 και 1433, πάνω σε προϋπάρχον βυζαντινό κάστρο, αλλά δεν το διατήρησε για πολύ γιατί καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς το 1456
Η Σαμοθράκη είχε σημαντικό ρόλο στην αρχαιότητα λόγω των Καβειρίων Μυστηρίων και του Ιερού των Μεγάλων Θεών. Κατά τον Μεσαίωνα, η ιστορία του νησιού είναι λιγότερο γνωστή. Η περίοδος μετά τον 4ο αιώνα είδε την παρακμή της Σαμοθράκης και τη χρήση της ως τόπου εξορίας. Το νησί υπέστη επιδρομές από Σλάβους και Σαρακηνούς και στη μεσοβυζαντινή περίοδο μετατράπηκε σε μοναστηριακό κέντρο. Η ανακατασκευή του κάστρου της Χώρας σηματοδότησε την ενίσχυση της περιοχής από τους Γενοβέζους ηγεμόνες, αλλά το νησί τελικά καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς μετά τον θάνατο του Παλαμήδη Γατελούζου.
Ο Παλαμήδης αντικαταστάθηκε από τον δεύτερο γιο του Ντορίνου Β’. Η χήρα του πρωτότοκου γιου του, η οποία ήταν κόρη του Λουκά Νοταρά, αισθάνθηκε αδικημένη από αυτήν τη διαδικασία και ζήτησε τη βοήθεια του σουλτάνου Μωάμεθ Β’. Ο σουλτάνος, ενοχλημένος που δεν συμμετείχε στην επιλογή του διαδόχου, κατέλαβε το 1456 την Αίνο και στη συνέχεια κατέκτησε και τη Σαμοθράκη με στόλο 10 πλοίων.
Το κάστρο της Χώρας είναι κτισμένο στη βορειοανατολική άκρη του οικισμού, πάνω σε έναν απόκρημνο βράχο, καλύπτει έκταση 1880 τ.μ. και αποτελείται από δύο οχυρωματικούς περίβολους.
Ο Ντορίνος Β’ προσπάθησε να πείσει τον σουλτάνο υπέρ των δικαιωμάτων του, αλλά αποτυχημένος, δέχτηκε την πρόταση να γίνει αυθέντης στη Ζίχνα. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού προς τη Ζίχνα, σκότωσε τους Τούρκους που τον συνόδευαν και αποδράσας, βρέθηκε στον θείο της γυναίκας του στη Νάξο, τον Γουλιέλμο Κρίσπο, δούκα του Αρχιπελάγους. Έτσι, τελείωσε η εποχή των Γατελούζων στη Σαμοθράκη, παρόλο που η παρουσία τους είχε διαρκέσει μόνο για λίγες δεκαετίες, αφήνοντας ωστόσο το σημάδι τους στο νησί.
Κάστρο Σαμοθράκης ή Κάστρο Χώρας ή των Γατελούζων
Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία
Το κάστρο της Χώρας της Σαμοθράκης είναι κτισμένο στη βορειοανατολική άκρη του οικισμού, πάνω σε έναν απόκρημνο βράχο. Παρόλο που είναι σχετικά μικρό, καλύπτει έκταση 1880 τ.μ. και αποτελείται από δύο οχυρωματικούς περίβολους.
Ο κάτω οχυρωματικός περίβολος προστατεύεται από τείχος στη βόρεια και νότια πλευρά, ενώ στη δυτική πλευρά βρίσκεται ο άνω περίβολος. Το ανατολικό τείχος είχε γκρεμιστεί αλλά αποκαταστάθηκε μερικώς. Το τείχος δεν είναι συνεχές, αφού διακόπτεται από τμήματα του βράχου που λειτουργούσαν ως φυσική αμυντική προστασία. Στον κάτω περίβολο υπάρχουν δύο πύργοι: ένας πολυώροφος ορθογώνιος πύργος και ένας κυκλικός βυζαντινός πύργος.
Ο κυκλικός πύργος έχει διάμετρο 7μ. και ύψος 12μ. και κτίστηκε με μεγάλους λίθους και ασβεστοκονίαμα. Έχει εξίσου διακριτική τοιχοποιία με έξι οριζόντιες ζώνες. Ο ορθογώνιος πύργος του κάτω περιβόλου έχει διαστάσεις 10,32✖7,55μ. και ύψος 11,30μ. Παρόλο που διατηρούνται μόνο δύο όροφοι και η υπόγεια θολοσκεπής κινστέρνα, διαθέτει τοξοθυρίδες για άμυνα και πάνω από αυτόν υπάρχει μαρμάρινη πλάκα με οικόσημα των Γατελούζων και Παλαιολόγων.
Ο άνω οχυρωματικός περίβολος ή ακρόπολη έχει εμβαδόν 930 τ.μ. και δεν διαθέτει εξωτερικά τείχη, αφού προστατεύεται από τα απόκρημνα βράχια. Εντός αυτού του περιβόλου βρίσκονται διάφορα ερείπια, όπως δύο μικρές κινστέρνες, ενώ οι πύργοι του ανατολικού περιβόλου διατηρούνται σε ύψος 12μ. περίπου. Είναι σημείο αναφοράς του κάστρου.
Το κάστρο αυτό έχει σημαντική αρχιτεκτονική αξία και αντιπροσωπεύει την αμυντική δομή της εποχής. Η ιστορία του και οι ανασκαφές αναδεικνύουν την πολιτιστική σημασία του και την επίδρασή του στην τοπική κοινωνία.
